Terug naar de kern

Na zijn lezing voor een volle zaal kwam Jamal op mij af. ‘Uw vader was toch ook dominee?’ zei Jamal. Ik bevestigde dat. ‘Dan heb ik mijn toekomst aan hem te danken’. En Jamal vertelde, dat hij op de lagere school het VMBO – advies had gekregen. ‘Want’ zo had de school gezegd, ‘dat is het beste voor jou’.

Mijn vader, die dominee was in die buitenlanderbuurt, had van dat schooladvies gehoord, kende de jongen en zijn ouders en zei tegen zijn ouders: ‘Maar Jamal kan toch veel beter?’ Mijn vader was met de ouders naar de school gegaan en was heel boos geworden dat Jamal, die een topscore had op zijn CITO – toets, ‘maar’ een VMBO – advies had gekregen.

‘Ja’, had school gezegd, ‘maar u weet toch hoe dat met dat soort kinderen gaat’. Jamal zei: ‘ik heb jouw vader nog nooit zo boos gezien’. Het werd brugklas Havo / Vwo.

‘De hartstocht voor uw huis heeft mij verteerd’ zegt onze tekst. Wij komen in onze tekst een met een zweep ranselende Jezus tegen, die als een krachtpatser, als een Hercules de tafels omkeert, met de karwats er op los slaat, mensen wegjaagt en in woede uitvalt. Je zou kunnen zeggen: een niet alledaags Jezus – beeld, dat moeilijk te verengingen is met de Jezus van de Taizé-meditatievieringen of het rozenkransgebed.

Is hij gek geworden? Heeft hij een psychose gekregen?

De hartstocht voor de kern maakt Jezus boos, omdat hij ziet, dat mensen ‘de kern’ verkwanselen voor bijzaken. De oorspronkelijke kern wordt bijzaak. De oorspronkelijke bijzaak wordt kern. Jezus zegt: je moet altijd gaan voor de kern. ‘Zonde’ is, dat mensen de kern vergeten. En van randzaken de hoofdzaken maken.

Voorbeelden te over. De wereld van voetbal, waar samenhang wordt vergeten en de ene miljonair de andere miljonair de bal toespeelt. Bedrijven, die maar in één ding geïnteresseerd lijken te zijn: beursgang en aandeelhouderswaarde. Boeren, die geroepen zijn om goed te zijn voor hun dieren, maar die aanrommelen met regelingen en vergunningen. Politici, die hun eigen partij te schande zetten door eigen belangen en ego’s voorop te zetten.

Terug naar de kern! Terug naar de hoofdzaak! Waartoe ben je geroepen?

In het geloof ben je geroepen tot ‘een leven met God’. Dat is letterlijk wat het zegt: een leven (‘leven’ als werkwoord) met God.

In een relatie kun je van elkaar houden. Dat is belangrijk, ‘dat je van elkaar houdt’. Maar ‘houden van’: het is niet genoeg. Het ‘van elkaar houden’ is het begin. Vanuit dat ‘van elkaar houden’ moet je beginnen een relatie op te bouwen.

Dat laatste bestaat uit: elkaar deelgenoot maken van elkaars leven, samen geschiedenis opbouwen. Met elkaar hoogtepunten beleven. En samen door een dieptepunt gaan, om samen weer boven te komen. Het is ‘Luctor en Emergo’: wij worstelen en komen boven (Luctamur et Emergimus). Een relatie met elkaar hebben is: liefde plus een gezamenlijke geschiedenis.

Zo is het ook met God: het gaat om ‘een relatie’ met God. In het geloof gaat het niet alleen om dat ene moment van diepzinnigheid of inzicht: het gaat om ‘het willen leven in een relatie met (betrokkenheid op) God’.

Zal ik daar nog iets van zeggen? Er is een groot Engels filosoof, die heet John Milbank. Hij geeft les in Nottingham, is theoloog en cultuurcriticus en ik vind hem wijs, geestig en scherpzinnig. Milbank kijkt naar onze samenleving en zegt: er zijn ‘thin values’ en ‘thick values’.

Thin values (‘dunne waarden’) vinden wij in het hedendaagse marktdenken. Goed is: wat winst oplevert, correct zijn, binnen de regeltjes blijven. Het gaat om kosten-batenanalyses: goed en fout wordt gedacht in analyses van verlies of winst. Dunne waarden zijn de pragmatische marktoverwegingen: wat schiet ik ermee op, als ik dit of dat doe? Wat word ik er beter van.

De ‘thick values’ zijn diepe waarden over goed en fout, die verworteld zijn in gedachten over humaniteit en het christendom. Daar gaat het over de vraag: wat voor soort mens wil je zijn? Een wandelende calculator? Of een mens, die verbonden is met de kernwaarden van de humaniteit: gerechtigheid, het goede, het ware, het schone? Een mens, die verbonden is met God?

Mensen die kritiek geven, ook als zij boos worden, zijn niet altijd ‘lastig’. Als je verworteld bent on het goede, dan geef je je mening, ‘niet om lastig te zijn’, maar jouw kritiek is bedoeld ‘om de zaak verder te helpen’. Het is een kritiek, die gegeven wordt vanuit een hogere liefde, een kritiek die gegeven wordt vanuit een hoger doel, een hoger ‘weten’.

Jezus’ optreden is zo te lezen: een kritiek vanuit liefde. Hij spreekt, omdat zwijgen verraad zou zijn. Hij handelt, omdat niet – handelen hem schuldig zou maken aan verraad aan de Waarheid.

Onze samenleving schreeuwt om mensen, die zich weer willen bezinnen op ‘de hogere zaak’.

Onze samenleving schreeuwt om mensen, die weer willen leven ‘vanuit de hogere zaak’. Politiek gesproken is het één kale vlakte, die bezet wordt door schreeuwende populisten, elkaar voor de rechter dagende leeghoofden. Het is één grote idee-loosheid. Het wordt tijd dat wij elkaar weer eens de hogere idealen voorhouden. Het wordt tijd dat wij elkaar weer eens bezinnen op de kern.

We hebben een tijd achter ons van de – sacralisatie: alles is ont-toverd, berekenbaar, transparant, doorzichtig en ‘meetbaar’ geworden. In die de – sacralisatie hebben wij onszelf meegenomen als ‘een bundeling DNA, een verzameling algoritmen, een toevallig wezen op een toevallige plek in een toevallig universum’. In die leegte houdt een mens het niet uit.

Het is tijd voor re – sacralisatie.

De bron voor her – heiliging, die bron is er. ‘De liefde voor God en zijn huis heeft mij verteerd’ zegt Christus. Her-ijking op de Schepper is her-heiliging van het leven, het-ijking op God is een her-heiliging van jouw bestaan. Die heilige woede van mijn vader, daar ben ik trots op. Want die ‘woede’ werd ingegeven door een gevoel van liefde, rechtvaardigheid en recht.

‘Sapere aude’ (mens, durf te denken) was het motto van de Verlichting. Vandaag voeg ik daaraantoe: ‘Credere aude’: (mens, durf te geloven).

Denk hier eens over na.

Ik wens u een gezegende dag.

En een hele goede week! ds. Jan Rinzema

TEKST

Jezus in de tempel

Kort voor het Joodse paasfeest reisde Jezus naar Jeruzalem.

Daar trof hij op het tempelplein de handelaars aan en de geldwisselaars die daar altijd zaten.

Hij maakte een zweep van touw en joeg ze allemaal de tempel uit. Hij smeet het geld van de wisselaars op de grond, gooide hun tafels omver en riep tegen de verkopers:

‘Weg ermee! Jullie maken een markt van het huis van mijn Vader!’

Zijn leerlingen dachten aan wat er geschreven staat:

‘De hartstocht voor uw huis zal mij verteren.’

(Johannes 2 vers 13 – 19)

GEBED

God,

vaak worden wij verward door het vele;

doe ons concentreren op het ene.

vaak worden wij verward door de rand;

doe ons zien de kern.

vaak worden wij verblind door de schijn;

doe ons zien het schone.

Maak ons een mens, die verbonden is met de kern

doe ons leven vanuit die kern.

In Jezus’ naam,

Amen.